ด้านวัฒนธรรม
“เมี่ยง” นำมาใช้อย่างแพร่หลายทั้งในชีวิตประจำวันและในพิธีกรรมต่างๆโดยคนล้านนานิยมนำเมี่ยงมาอมหรือเคี้ยวหลังอาหารหรือยามว่าง ตัวอย่างวิถีล้านนากับการทานเมี่ยงแสดงดังภาพเขียนโบราณ “บ่าว-สาว ทานเมี่ยง” ที่ปรากฏเป็นภาพเขียนสีในวิหารลายคำ วัดพระสิงห์ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ (ภาพที่ 118)
ภาพที่ 119 ภาพเขียนโบราณ “บ่าว-สาว ทานเมี่ยง” ที่ปรากฏเป็นภาพเขียนสีในวิหารลายคำ วัดพระสิงห์อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
นอกจากนี้ “เมี่ยง” ยังเป็นเครื่องสังเวยในพิธีบูชาเทพยาดา อารักษ์ ผีเหย้าผีเรือน เสื้อวัด งานบุญสืบชะตาอายุ เรียกขวัญ แต่งงาน ขึ้นบ้านใหม่ แม้กระทั่งงานศพหรือการบูชาพระ อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันวัฒนธรรมของเมี่ยงในสังคมล้านนาได้เริ่มเลือนหายไปโดยการบริโภคเมี่ยงนั้นได้ลดลงไปตามจำนวนของคนรุ่นเก่าที่ล้มหายตายจากไปโดยเมื่อเทียบกับการทำเมี่ยงในอดีตแล้ว พบว่า มีจำนวนลดลงอย่างมากซึ่งวิถีชีวิตดังกล่าวอาจสูญหายจากสังคมก็เป็นได้หากไม่มีกระบวนการสืบสานหรือถ่ายทอดภูมิปัญญาของเมี่ยงให้คงอยู่สืบไป
จากการวิจัย พบว่า ภูมิปัญญาในการผลิตเมี่ยง ประกอบด้วย พิธีกรรม ความเชื่อเรื่องผีอารักษ์ จารีต ความหลากหลายของชาติพันธุ์ การรักษาความมั่นคงของระบบนิเวศของป่าต้นน้ำ เช่น พิธีกรรมการบวชป่าต้นน้ำ (ภาพที่ 119) ความหลากหลายทางชีวภาพ อาหารและสุขภาพ
ภาพที่ 120 พิธีกรรมการบวชป่าต้นน้ำบ้านศรีนาป่าน-ตาแวน อำเภอเมือง จังหวัดน่าน
คณะผู้วิจัยลงพื้นที่เก็บรวบรวมข้อมูลองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับภูมิปัญญาชาเมี่ยงในพื้นที่ 4 จังหวัดภาคเหนือตอนบน (ภาพที่ 120) ได้แก่ จังหวัดแพร่ น่าน ลำปางและเชียงใหม่ รวมถึง การศึกษาองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับชาเมี่ยงมีการทดสอบฤทธิ์ทางชีวภาพที่แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของชาเมี่ยงในการประยุกต์ใช้ทางอาหาร เครื่องดื่ม เครื่องสำอางและเภสัชกรรม
ภาพที่ 121 คณะผู้วิจัยลงพื้นที่เก็บรวบรวมข้อมูลองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับภูมิปัญญาชาเมี่ยงในพื้นที่ 4 จังหวัดภาคเหนือตอนบน
(ก) การสัมภาษแม่ค้าขาย “เมี่ยงส้ม และ เมี่ยงฝาด” วิถีชาวน่านกับเมี่ยง ในพื้นที่อำเภอเมือง จังหวัดน่าน
(ข) ต้นเมี่ยง ที่ปลูกในป่าเมี่ยงบริเวณพื้นที่ ตำบลเรือง อำเภอเมือง จังหวัดน่าน
(ค) การสำรวจพื้นที่ป่าเหมี้ยง ในอำเภอเมืองปาน จังหวัดลำปาง
(ง) มัดเมี่ยง เก็บจาก ยอดอ่อนใบเมี่ยง ยอดที่ 3-5 ชาวบ้านนำมาวางขายเพื่อนำไปประกอบอาหาร
(จ) อาหารยอดนิยม ทำจากใบเมี่ยงอ่อน “ยำใบเมี่ยง”
(ฉ) การพัฒนาต้นแบบด้านอาหารจากชาเมี่ยง ในพื้นที่ อำเภอเมืองปาน จังหวัดลำปาง
ผลการวิจัย พบว่า พื้นที่ป่าเมี่ยงที่ยังมีการใช้ประโยชน์ สามารถจำแนกออกได้เป็น 2 ด้าน คือ
1). เมี่ยงในมิติด้านเศรษฐกิจ
ปัจจุบันเมี่ยงถูกลดความสำคัญลงในทางเศรษฐกิจจากพืชเศรษฐกิจและสินค้าแลกเปลี่ยนที่สำคัญของล้านนากลายเป็นสินค้าที่ไม่ได้รับการยอมรับจากคนรุ่นใหม่ในสังคมส่งผลให้ภูมิปัญญาเกี่ยวกับเมี่ยงเริ่มสูญหายไป
2). เมี่ยงในมิติด้านสังคมและวัฒนธรรม
เมี่ยงไม่ได้รับการยอมรับจากสังคมเหมือนในอดีตส่งผลให้เมี่ยงเป็นเพียงอาชีพของผู้สูงอายุในชุมชน ขณะที่คนรุ่นใหม่ได้หันไปทำอาชีพอื่น
ด้านวิทยาศาสตร์
ในด้านวิทยาศาสตร์ได้ข้อมูลสำคัญหลายประการ ได้แก่ ข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งที่ปลูกและคุณภาพทางเคมีกายภาพของใบชาเมี่ยงและได้ข้อมูลเชิงวิทยาศาสตร์ของเมี่ยงหมักและใบชาเมี่ยงสด (คุณภาพทางกายภาพ องค์ประกอบทางเคมีและทางจุลชีววิทยา) (ภาพที่ 121)
ภาพที่ 122 ลักษณะใบชาเมี่ยงที่นำมาวิเคราะห์ข้อมูลด้านวิทยาศาสตร์
(ก) ยอดอ่อนชาเมี่ยง 3 ใบแรก
(ข) การขายยอดอ่อนชาเมี่ยง 3 ใบแรก การขาย กิโลกรัมละ 80 บาท 1 ถุงกระสอบ มีน้ำหนักเปียก 1 กิโลกรัม